Η μοιρα των ανθρακωρυχων

Η πρόσκληση του βασιλιά της Γεωργίας

Το πρωτο κυμα

To 1762-1763 ο βασιλιάς της Γεωργίας Ηράκλειος ο Β΄ προσκάλεσε ανθρακωρύχους από την Αργυρούπολη σημερινή Γκιουμούς Χανέ της Τουρκίας για την ανάπτυξη μεταλλείας στο βασίλειό του και συγκεκριμένα στα ορυχεία αργύρου της Αχτάλα και του Αλαβέρντι που ανήκουν στην σημερινή Αρμενία, την εποχή εκείνη η περιοχή αυτή ανήκε στο βασίλειο της Γεωργίας.
Με εντολή του βασιλιά δόθηκε η άδεια στους Έλληνες ανθρακωρύχους να εγκατασταθούν σε όλη την επικράτεια της Γεωργίας και να ασχοληθούν με την εξόρυξη μεταλλεύματος.
Ως εκ τούτου το 1763, 800 οικογένειες Ελλήνων της περιοχής Γκιούμους Χανέ αναζητώντας την απελευθέρωση από την καταπίεση του Σουλτάνου, έφτασαν στη Γεωργία και βρήκαν καταφύγιο στα εργοστάσια της Αχτάλα και Αλαβέρντι, 12 χρόνια αργότερα ίδρυσαν το χυτήριο του Λαλβάρ.

Επιδρομές Οθωμανών Τούρκων

Οχυρωσεις της Μονης της Αχταλα

Οι Έλληνες ανθρακωρύχοι υπέστησαν βαριές δοκιμασίες και μετά την φυγή τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Τον Σεπτέμβριο του 1785, ο Ομάρ-Χαν-Άβαριος ο οποίος λεηλατούσε την Γεωργία με τις επιδρομές του, εμφανίστηκε με μεγάλη δύναμη μπροστά στις οχυρώσεις της Μονής της Αχτάλα με αποτέλεσμα μέρος των πολιορκημένων σφαγιάστηκαν και οι υπόλοιποι φυλακίστηκαν.

Επιδρομές Οθωμανών Τούρκων

Λεηλασια εργοστασιου

Το 1795, κατά τη διάρκεια της επίθεσης στη Γεωργία από τον Αγά-Μοχάμεντ-Χαν τα δύο εργοστάσια λεηλατήθηκαν και πάλι, σκοτώθηκαν 700 Έλληνες ανθρακωρύχοι και 836 αιχμαλωτίστηκαν για πώληση στα σκλαβοπάζαρα του Αζερμπαϊτζάν.
Το 1828 το χωριό Αλαβέρντι που ονομαζόταν από τους Τατάρους – Μισχανά – εργοστάσιο χαλκού, αποτελούνταν από 50 οικογένειες Ελλήνων ανθρακωρύχων. Επιπλέον το χωριό είχε έναν ηλικιωμένο επίσκοπο και δυο ιερείς.

Εγκατάλειψη εργοστασίων

Ιδρυση του χωριου Γιαγνταν

Στις αρχές του 19 αιώνα, λόγω της μη καταβολής από την τσαρική κυβέρνηση του συμφωνηθέντος ποσού για το χαλκό που παραδόθηκε, η κατάσταση των Ελλήνων ανθρακωρύχων είχε επιδεινωθεί, πολλοί από τους οποίους είχαν πεθάνει από πείνα και τις επιδημίες, οι επιζώντες εγκατέλειψαν τα εργοστάσια και στράφηκαν στην καλλιέργεια στις γύρω περιοχές.
Με αποτέλεσμα το 1821, 10-30 χιλιόμετρα από το εργοστάσιο ένα μέρος των ανθρακωρύχων επέλεξε να εγκατασταθεί στην αριστερή πλευρά του φαραγγιού Τζοραγκέτ που απλώνεται στις δύο όχθες του ομώνυμου ποταμού. Η τοποθεσία αυτή που ονομαζόταν Yeghitank μετονομάστηκε σε Yaghdan, που μεταφράζεται σε δοχείο λαδιού, λόγω της τεράστιας παραγωγής λαδιού στο χωριό την εποχή εκείνη.